می دانید صادرات به معنای کسب ارز بیشتر برای کشور بوده و  از نظرمسئولین و صادر کنندگان ، صادرات به منزله بکارگیری وسیله ای مطمئن در قبال بحران اقتصادی داخلی ، پیشرفت سریع تر و گسترده تر ، درآمد بیشتر و آگاه شدن مستمر از آخرین تحولات فن آوری می باشد .

مسلماٌ سنتی ترین راه ورود به بازارهای بین المللی صادر کردن کالاست ، صادرات مشخصه تجارت خارجی و منظور از صادرات یک شرکت ، صدور کالایی است که در داخل کشور متبوع آن شرکت ،تولید شده است می باشد .

در حال حاضر دولتها معمولاٌ طرفدار راهبرد یا استراتژی صادرات هستند زیرا صادرات اساساٌ موجب افزایش تولید داخلی و بالا رفتن سطح اشتغال شده و در نهایت باعث تعادل و یا مازاد  تراز پرداختها کشور خواهد بود و به همین سبب صادر کنندگان غالباٌ مورد حمایت دولتها قرار می گیرند و همچنین دولتها در امر ارزیابی بازارها ، شناسایی توزیع کنندگان و بیمه کالا در مقابل خطرات تجاری و سیاسی ناشی از معاملات صادراتی ، اطلاعاتی در اختیار صادر کنندگان می گذراند و از امکانات سفارتخانه ها و دفاتر بازرگانی در خارج از کشور به نفع آنها استفاده می کنند .

اما شرکتهای خصوصی ، صادرات را به عنوان اولین راهبرد و یا به عنوان موثر ترین وسیله حضور مداوم در بازار خارجی انتخاب می کنند .

بی تردید صادرات به معنای خلاص شدن از اجناس مازاد نبوده و صادر کننده می باید در برابر تغییرات بازار خارجی آگاه و هوشیار باشد و به عبارت دیگر می بایستی از توانایی لازم برای مقابله فوری با یک چنین تغییراتی برخوردار باشد و اساساٌ صادرات می بایست جریانی مداوم و مستمر باشد که با افزایش خطوط تولید ، متنوع ساختن کمیت مورد لزوم بازار و توسعه خدمات همراه باشد و هیچ گاه نباید به مفهوم خلاص شدن از اجناس مازاد در نظر گرفته شود یقیناٌ امور صادرات در صورتی که بر اساس برنامه های دراز مدت همراه با تعهدات و اجرای کامل انجام نگیرد امکان موفقیت آن بسیار کم خواهد بود و در چنین حالتی انتظار ایجاد  سریع درآمد از طریق صادرات ،نتایج مغایر با پیش بینی های صادرات کشور را در پی خواهد داشت که در مجموع ، زیان جبران ناپذیری به جامعه اقتصادی وارد خواهد آورد  .

 

با این توضیح صادرات غیر نفتی را می توان به انواع زیر برشمرد :

 

1- صادرات کالاهای کشاورزی

 

2- صادرات کالاهای صنعتی ( کالاهای ساخته شده ) که شامل :

 

الف: صادرات کالاهای صنایع کارخانه ای ( صنایع سبک و سنگین ) که شامل وسائط نقلیه ، لوازم  خانگی ، پوشاک و ... است

 

ب: صنایع غذایی که شامل:  

 

- رب ، مربا ، کمپوت ، کنسرو ، ترشی ، بیسکویت و ...

- دریایی ( میگو ، ماهی تازه و منجمد ، خاویار است)

پ: صنایع پتروشیمی شامل حشره کشها ، پاک کننده ها ، پلاستیک ، پلی استین ، و ...

 

 3- صادرات مواد معدنی و مصالح ساختمانی که شامل : سنگ سرب ، سنگ روی ، کرومیت ، خاک سرخ ، سنگهای ساختمانی ، کاشی ، سرامیک و ...

 

4- صنایع سنتی : شامل صنایع چوبی ، فرش ، گلیم پوست و سالامبورو کشمش ، پسته گیاهان دارویی به طور کلی صنایع دستی .

 

اما توسعه بخش صادرات به معنی توسعه صنایعی است که کشور در آنها مزیت نسبی دارد و یا اینکه لااقل امکانات بالفعل تولید دارد و یا با سرمایه گذاری و تاکید بیشتر بر این صنایع ، می توان کالاهای مزبور را صادر کرده یا صادرات موجود را افزایش داد اما در تعریف دیگری برای توسعه صادرات می توان گفت از دید کلی ، توسعه صادرات به کلیه اقداماتی اطلاق می گردد که سبب افزایش میزان صادرات می شوند . توسعه صادرات به مفهوم محدود ، به آن دسته از اقداماتی اطلاق می شود که به وسیله موسساتی غیر از موسسات صادراتی انجام می گیرد . با بررسیهای به عمل آمده در رابطه با مبادله صادرات ایران ، معلوم می گردد  که متوسط بهای کالای صادرات غیر نفتی کشور در مقایسه با بهای متوسط کالای  وارداتی به کشور چندان مناسب نمی باشد و لذا به طور قطع کشور راه  درازی در پیش دارد تا رابطه مبادله را که هم اکنون به زیان صادرات غیر نفتی کشور است به نفع تجارت خارجی کشورمان تغییر دهد که این امربیانگر عمق وابستگی اقتصاد کشور به واردات است که خود باعث خروج وجوه حاصل از فروش ثروت های ملی و تضعیف تولید ملی و از دست رفتن فرصت های شغلی است ،مضافاٌ آنکه سوگمندانه باید اعتراف کرد که حدود 20 تا 25 میلیارد دلار واردات کالاهای قاچاق در سال سیر ابعاد فاجعه را وسعت می بخشد بر این اساس ، لازمست هر چه سریعتر استراتژی توسعه صادرات صنعتی کشور با هدف صدور کالاهای تولیدی با ارزش افزوده بالا و احتراز از صدور کالاهای خام به منظور قراردادن آن ها در پروسه های تولیدی و تنوع بخشی به کالاها و فرآورده های صنعتی و کشاورزی و صنایع تبدیلی و بهبود ترکیب کالاهای وارداتی به نفع ورود کالاهای سرمایه ای و واسطه ای در جهت تقویت صادرات به پشتوانه منابع ارزی و جذب سرمایه گذاری های خارجی تدوین شود فراموش نباید نمود که تنها راه تحرک و پویایی اقتصاد مقاومتی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز توسعه ، تقویت تولید ملی و صادرات غیر نفتی است .

 

راهکارهای توسعه صادرات در کشور و استان

 

1-مبارزه جدی با پدیده قاچاق به جهت اثرات منفی قاچاق بر اقتصاد و توسعه صادرات کشور و استان :

قاچاق کالا ، پدیده ای  ویرانگر است که با ایجاد اختلال در سیاستها و برنامه ریزی های اقتصادی، بنیان تولید را سست و اشتغال مولد را به چالش می کشاند و موجبات کاهش درآمد های ملی و افزایش سطح بیکاری را فراهم می آورد ، لازم به ذکر است با بررسی های بعمل آمده  این پدیده زشت توانسته حدود بسیار زیادی از فرصت های شغلی مولد را در کشور نابود نماید، بطور کلی اثرات منفی قاچاق کالا را می توان به چهار دسته اصلی تقسیم نمود الف : آثار منفی قاچاق بر اقتصاد و سیاست های اجرایی دولت  ب: آثار منفی قاچاق بر سیاستهای بازرگانی  ج: آثار منفی قاچاق بر درآمد های عمومی دولت  د: آثار منفی قاچاق بر سلامت جامعه و مصرف کنندگان

2- ایجاد ثبات در  مصوبات و آئین نامه ها و دستور العمل ها در چار چوب برنامه توسعه اقتصادی کشور

3- اجتناب از تصمیم گیریهای غیر منطقی و مقطعی در امر صادرات

4- توسعه سرمایه گذاری برای ایجاد واحدهای تولیدی به منظور صادرات

5- انجام سرمایه گذاری لازم در ایجاد صنایع تبدیلی و صنایع بسته بندی به منظور توسعه امرصادرات

6- توسعه سرمایه گذاری در بخش صنعت و معدن

7- توسعه سرمایه گذاری در بخش گردشگری و توریسم

8- آموزش های لازم و موثر در امر صادرات به بازرگانان و تولید کنندگان کالاهای صادراتی

9- ایجاد تشکلهای صادراتی

10- آشنایی با قوانین و مقررات بازرگانی خارجی کشورهای تجاری .

11- کاهش ضوابط بازدارنده اداری

12- آشنایی با فرهنگ مصرف و نیازهای کشورهای طرف تجاری

13- گسترش امکانات بازاریابی و تبلیغات

14- آموزش مدیران و دست اندرکاران امور صادراتی

15- ایجاد دفاتر صادراتی در کشورهای هدف صادراتی

16- آگاه کردن آحاد مردم به موضوع اهمیت صادرات در رشد اقتصادی

17- استفاده از ظرفیتهای خالی واحدهای تولیدی

18- شناخت کشورهای رقیب در امر تجارت در کشورهای هدف تجاری

19- ابلاغ به موقع قوانین و مقررات صادراتی کشور

20- اجباری نمودن بخشی از محصولات واحدهای تولیدی برای صادرات

21- اجباری نمودن استاندارد به منظور بالا بردن کیفیت کالاهای صادراتی

22- ایجاد مشوقها برای تحصیل کرده ها به منظور سوق دادن آنها به فعالیت های اقتصادی و بازرگانی

23- اجرای سیاستهای تشویقی صادراتی ( کمک های نقدی و غیر نقدی و ...

24- ایجاد نمایشگاههای بین المللی و منطقه ای

25- برگزاری سمینارهای متنوع صادراتی و تشویق صادر کنندگان و تولید کنندگان برای شرکت در این سمینارها

26- تسهیلات لازم برای تولید کنندگان کالاهای صادراتی

27- ایجاد مراکز مشاوره ای برای فعالان بخش تولیدی و تجاری

28- ایجاد دانشکده برای تربیت تجار و بازاریابهای مجرب

29- ایجاد زیر ساختهای لازم برای تسهیل امر صادرات

30- ایجاد کمیته های صادراتی

31-ایجاد هسته های مطالعاتی صادراتی

32-ادغام واحدهای صادراتی کوچک در یکدیگر

33-تاسیس بانک اطلاعات بازرگانی

34-ایجاد تورهای تجاری

35-عضویت در سازمانهای تجاری منطقه ای

36-عضویت در سازمان تجارت جهانی

37- به روز کردن جوایز صادراتی

38-ایجاد امنیت اقتصادی برای صاحبان صنایع و بازرگانی

39-فراهم آوردن شرایط مطلوب برای سرمایه گذاری داخلی و خارجی

40-همکاری مردم و دولت برای جلوگیری از هر گونه درگیری و تنش  در کشور و منطقه و ایجاد آرامش در ابعاد مختلف

41-ایجاد فرهنگ گفتگو و دیپلماسی

42-ایجاد پایانه های صادراتی گل و گیاه و میوه و تره بار

43-ایجاد فرودگاههای صادراتی

44-تقویت ناوگانهای زمینی ، دریایی و ریلی

45-ایجاد انبارها و سردخانه ها برای کالاهای صادراتی

46-ایجاد شرکتهای حمل و نقل بین المللی و تجهیز حمل و نقل سردخانه دار مناسب با کالاهای مزیت دار کشور و استان

47-فراهم نمودن زیر ساختها به منظور تجارت الکترونیک

48-ایجاد تعاونی و اتحادیه تخصصی راجع به هر نوع کالای خاص مزیت دار

49-ایجاد بانکها ایرانی در کشورهای هدف و بانکهای کشورهای هدف در ایران

50-فعال کردن و نقش آفرینی اتاق های بازرگانی کشور

51-ایجاد سایتهای مشترک به منظور ثبت اطلاعات اقتصادی و تجاری با کشورهای هدف

52-برقراری تعرفه های ترجیحی با کشورهای هدف

53-عضویت تجار و بازرگانان کشور در اتاق بازرگانی کشور هدف و بالعکس

54-فراهم نمودن زمینه های تبلیغاتی در رسانه  ملی کشور هدف

55-ایجاد سرمایه گذاریهای مشترک با کشورهای هدف تجاری در زمینه های صنعتی ، کشاورزی ، گردشگری ، حمل و نقل

56-برقراری سازکارهای مناسب در زمینه معاملات تجاری با کشورهای هدف تجاری

57-مجهز شدن واحدهای تولیدی و صنعتی به فناوری و تکنولوژی نوین

58-تقویت کمیته فرعی توسعه صادرات

59-توافق بین مسئولین اقتصادی جمهوری اسلامی با کشور روسیه در مورد پهلو گرفتن کشتیهای جمهوری اسلامی با پرچم ایران در تمام بندرهای آستاراخان به منظور حضور موثرتر و کم هزینه تر به کشورها ی همسایه روسیه و از آنجا به بازارهای اروپای شرقی و مرکزی و کشورهای بالتیک

60-شناور بودن نرخ ارز

همه مواردی که اشاره گردید به منظور راهکارهای توسعه صادرات کشور و استان و همچنین عدم آن به عنوان مسائل و مشکلات توسعه صادرات غیر نفتی کشور و استان مازندران می باشد .

 

اما مسائل و مشکلات و نقاط ضعف توسعه صادرات غیر نفتی استان مازندران به طور خاص:

 

1-     عدم وجود پایانه های صادراتی گل و گیاه و میوه و تره بار

2-     عدم وجود فرودگاههای صادراتی

3-     سنتی بودن تولید گل و گیاه

4-     فقدان نمایشگاه بین المللی

5-     ضعف در صنایع بسته بندی

6-     ضعف در صنایع فرآوری محصولات کشاورزی

7-     کمبود عملکرد انبارها و سردخانه ها برای تولیدات استان

8-     عدم برقراری تعرفه های ترجیحی با کشورهای هدف

9-     فقدان سیستم بانکی قوی در کشور هدف تجاری

10-فقدان تشکلهای صادراتی و اتحادیه های تخصصی قوی در مورد کالاهای صادراتی مزیت دار استان

11-برقرار نبودن سازگارهای مناسب در زمینه معاملات تجاری با کشورهای هدف تجاری

12- به روز نبودن مشوق های صادراتی

13-کمبود نقدینگی صادرکنندگان و تولید کنندگان

14- به روز نبودن واحدهای تولید استان به تکنولوژی نوین

15-فقدان شرکتهای حمل و نقل بین المللی

16-مجهز نبودن وسائط حمل و نقل به تجهیزات مناسب به کالاهای مزیت دار صادراتی استان

17- فقدان یک پایگاه اطلاعاتی قوی بازرگانی

18- فعالیت کم رنگ دفاتر صادراتی در کشورهای هدف تجاری

19-کم توجهی به مساله بازاریابی و تبلیغات

20-عدم آشنایی به مقررات گمرکی و صدور کالا به خارج به دلیل تحصیلات پائین صادرکنندگان استان

21- کم رنگ بودن ارتباط تولید کنندگان با صادر کنندگان در حقیقت کم رنگ بودن ارتباط اتحادیه تولید کنندگان با اتحادیه صادرکنندگان

22-نبود یا کم رنگ بودن مراکز مشاوره برای فعالان بخش تولیدی و تجاری

23- فقدان دانشکده تربیت تجار و و بازاریابهای مجرب

24- فقدان  سرمایه گذاری مشترک با کشورهای هدف تجاری در زمینه های صنعتی ، کشاورزی ، گردشگری و حمل و نقل

25- فراهم نبودن زمینه های تبلیغاتی در رسانه ملی کشورهای هدف برای محصولات مزیت دار استان

26- فقدان سایتهای مشترک به منظور تبادل اطلاعات اقتصادی و تجاری با کشورهای هدف

و ...

امید است بالحاظ قراردادن راهکارهای توسعه صادرات و شناخت مسایل ومشکلات آن بکوشیم تا با ایجاد و فراهم کردن ابزارهای توسعه صادرات، اقتصاد  کشور و استان را به سوی پیشرفت و تعالی  سوق دهیم .تاشاهد تحقق عملی اقتصاد مقاومتی درکشور واستان باشیم

 

 

 

 

              ولی اله جعفری

پژوهشگربسیجی،مدرس نمونه دانشگاه،مولف نمونه،کارشناس نمونه ملی ورییس کارگروه اقتصادمقاومتی سازمان بسیج  اصناف وبازاریان وتجارسپاه کربلامازندران وکارشناس سازمان صنعت،معدن وتجارت استان مازندران